Ավագ Ուրբաթ եկեղեցիներում խորհրդանշորեն կատարվում է Քրիստոսի Թաղման Կարգը, ու թափորով ուղեկցում ենք Տիրոջը դեպի…

Հապաղե՛նք մի պահ։ Ո՞ւր ենք ուղեկցում։ Ո՞ւմ ենք ուղեկցում։ Ինչո՞ւ։ Ուղեկցում ենք մեռած Քրիստոսին, երեք օր հետո Նրան նորից ողջերի մեջ դիմավորելու համար։ Դիմավորելու ենք այնպես, ինչպես դիմավորեցինք Ծննդին։ «Քրիստոս ծնվո՜ւմ է», ասաց Գրիգոր Աստվածաբանը. անընդհատ, հարատև, հավերժական Ծնունդ է Սուրբ Երրորդության Անձի Ծնունդը։ Բայց չասաց. «Քրիստոս մեռնո՜ւմ է», այլ՝ «Քրիստոս մեռա՛վ խաչի վրա», քանզի հավերժական չէր Նրա մահը։

Ավագ Ուրբաթ, համաձայն Հայ Առաքելական Եկեղեցու ծեսի, լալիս է Մայրը ու կանչում է Որդին. «Ո՞ւր ես, մա՜յր իմ»։ Ըստ Ասորի Ուղղափառ Եկեղեցու ծեսի՝ խաչափայտն էլ է լալիս. «Ինչո՞ւ, ի՞նչ մեղք էի գործել, որ Աստծո Որդին մեռավ ինձ վրա»։ Ծիսական այս խոսքերը բացատրում են, թե ծառը ի զորու չէր կրել մահը՝ կյանքի ամենաողբերգական պահը, Աստծո Որդու մահը՝ առավել ևս։ Մահը կրել ի զորու էր միայն Որդին, ու ոչ միայն կրել, այլև փոխարկել կյանքի, բայց մինչ այդ… հապաղեց Գեթսեմանիում։

Ի՞նչ էր եռօրյա մահը Քրիստոսի։ Չեմ հարցնի՝ ինչո՞ւ էր, «ինչուն» մենք, թերևս, գիտենք։ Գիտենք նաև «ինչպեսը», գոնե կարծում ենք այդպես։ Դարեր շարունակ միջդավանական վեճերում չարչրկվել, մաշվել ու դեռ չի սպառվել այդ «ինչպեսը». արդյոք մարմնո՞վ միայն մեռավ, թե՞ ոչ, արդյոք չարչարվե՞ց խաչի վրա, թե՞ ոչ, եթե չարչարվեց, ապա մարմի՞նը միայն, թե՞ նաև հոգին, թե՞ նաև աստվածությունը, եթե աստվածությունն էլ չարչարվեց, ուրեմն չարչարվեց նաև Հա՞յրը, իսկ եթե չչարչարվեց բնավ, ուրեմն երևութակա՞ն էր ամեն բան, եթե երևութական էր, ուրեմն փրկագործությունը թերի՞ է։ Ավագ Ուրբաթ արժե, որ ոչ պակաս կարևոր «ինչպես»-ից անցնենք այն հարցին, թե ի՞նչ էր եռօրյա մահը Քրիստոսի։ Ի՞նչ էր, եթե ոչ հապաղում։

Այս հարցում օգնության է գալիս Վերածնունդը։ Ո՛չ, Վոլտերը չէ, ո՛չ էլ Ռուսոն, ո՛չ էլ մյուս կարկառուն թեիստ ու աթեիստ մտածողները։ Թերևս, Շեքսպիրը միայն՝ իր հայտնի մարդ-հապաղողի ոչ պակաս չարչրկված հարցով՝ «լինե՞լ, թե՞ չլինել»։ Ինչպես հայր Ֆլորենսկին էր պնդում, շեքսպիրյան հերոսը հապաղում էր, քանի որ քայլ պետք է արվեր՝ հնի՝ Ամլետի, ու նորի՝ Համլետի դարերի միջև, պետք էր ընտրել դրանց միջև, և ընտրության պահից սկսած իրականությունը հավետ փոխվելու էր։