Հայաստանում նոր կորոնավիրուսով վարակվածների գրանցման առաջին օրերին, երբ դեռ աստիճանաբար էին սահմանափակվում մարդկանց հավաքները և այլ միջոցներ ձեռնարկվում, սոցիալական ցանցերում զայրույթի ու հարձակման ալիք բարձրացավ Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդների նկատմամբ, ովքեր մասնակցել էին մարտի 14-ի կիրակնօրյա պատարագին: Ո՞րն է պատճառը, որ ողջ աշխարհում այսպես կոչված «ավանդական» եկեղեցիների հետևորդները և հոգևորականներն ավելի դժվար են հարմարվում նոր համավարակի առաջացրած մարտահրավերներին (սա հատկապես նկատելի էր օրինակ Ուկրաինայում, Մոլդովայում, Ռումինիայում, Վրաստանում, ՌԴ-ում, ԱՄՆ-ում և այլուր), մինչդեռ բողոքական հարանվանությունների ու կրոնական նոր հոսանքների (իրենց քրիստոնեական համարող) անդամների դժգոհություններ հիմնականում լսելի չեն, ավելին՝ կարծես շատ արագ հարմարվել են ներկա պայմաններին, որոշ դեպքերում էլ ակտիվությունը տեղափոխել են առցանց հարթակներ:

Այս տարբերությունն ընկալելու համար պետք է գոնե ընդհանուր գծերով հասկանալ՝ ինչ վերաբերմունք ունեն նշյալ երկու ճյուղերը եկեղեցական խորհուրդների հանդեպ, քանի որ հենց դա է նրանց միջև առկա տարբերություններից մեկը: Ավանդական կոչվող եկեղեցիներում (Հռոմեակաթոլիկ, Օթոդոքս (Ուղղափառ), Արևելյան ուղղափառ) եկեղեցական խորհուրդները եկեղեցու անդամի կյանքի անբաժան և անփոխարինելի մասն են. եկեղեցուն անդամակցումը սկսվում է մկրտության և դրոշմի խորհուրդներով, իսկ ամեն կիրակի հավատացյալները, ապաշխարության խորհրդից հետո, ստանում են հաղորդություն՝ ճաշակելով Հիսուս Քրիստոսի մարմնին ու արյանը գոյափոխված գինին ու հացը: Պատկերավոր ասած՝ հաղորդության խորհրդի ժամանակ բաշխվող այդ նշխարն ու գինին են այն սնունդը, որն անհրաժեշտ է քրիստոնյային բնականոն կյանքով ապրելու համար:

Մինչդեռ բողոքական հարանվանություններում և հիմնականում դրանցից առաջացած կրոնական նոր հոսանքներում ամբողջովին այլ ընկալում կա նշյալ խորհուրդների, ընդ որում՝ տարբեր հարանվանություններում այդ ընկալումը նույնը չէ, ըստ այդմ էլ՝ մեր բնորոշումներն ընդհանրացված կամ «միջինացված» կլինեն: Այսպես, դեռևս Ռեֆորմացիայի հիմնադիր համարվող Մարտին Լյութերից սկսած՝ Եկեղեցում պատմականորեն գոյություն ունեցող 7 խորհուրդներից ընդունելի համարվեցին միայն մկրտությունն ու հաղորդությունը: Սակայն փոխվեց աստվածաբանական մոտեցումն այդ խորհուրդների հանդեպ՝ դիտարկելով դրանք ընդամենն իբրև սիմվոլ կամ հիշատակ ավետարանական իրադարձությունների:

Նույնիսկ ոչ մասնագետ-դիտորդի համար նկատելի է, օրինակ, որ Հայ առաքելական եկեղեցիներում (ինչպես և մյուս ավանդական եկեղեցիներում), թեև պատարագի ժամանակ միշտ քարոզ է խոսվում, այն ամենակենտրոնական տեղը չի զբաղեցնում ողջ արարողության մեջ (այդ թվում՝ տևողության իմաստով). վերջնանպատակը պատրաստվելով հաղորդություն ստանալն է, քանի որ այդ հաղորդութենական կապով է Եկեղեցին դառնում Քրիստոսի մարմինը:

Այնպես չէ, որ ավանդական եկեղեցիների ներկայացուցիչները չեն օգտագործում համացանցի և սոցիալական ցանցերի հնարավորությունները, սակայն նրանց դեպքում տեղի են ունենում ուղղակի արարողությունների հեռարձակումներ՝ փոքրաթիվ անդամների մասնակցությամբ, իսկ հավատացյալների մեծ մասը, աղոթքներին հեռահար կերպով թեև մասնակցում է, սակայն զրկված է մնում խորհուրդներին հաղորդակցվելու հնարավորությունից. առցանց հարթակներ, բնականաբար, հաղորդության խորհուրդը «փոխադրել» հնարավոր չէ:

Նույն պատկերը չէ բողոքական տարբեր հարանվանություններում և կրոնական նոր հոսանքներում, որտեղ, թեև կարող ենք հանդիպել մկրտություն, ապաշխարելություն և այլ բառերի, սակայն դրանքն չունենք եկեղեցական խորհուրդների՝ վերը նշված իմաստը: Այդ ուղղությունների պաշտամունքում կենտրոնական տեղ է զբաղեցնում հիմնականում հենց հովվի քարոզը, ինչն առցանց տարբերակով փոխարինելը մեծ դժվարություն չի ներկայացնում: Կամ՝ Հայաստանում տարածում ունեցող Եհովայի վկաների կազմակերպության դեպքում էլ ամենակարևորը և կենտրոնականը Սուրբ Գրքի ուսումնասիրությունն է համարվում, ինչը ևս կարելի է անել տանը, պարբերաբար բաժանվող գրականության միջոցով:

Այսպիսով, ակնհայտ է դառնում պատճառը, թե ինչու է մի դեպքում անհրաժեշտ հավատացյալի՝ արարողություններին մասնակցությունը պաշտամունքային կոնկրետ վայրերում, իսկ մյուս դեպքում՝ հնարավոր արարողությունների բովանդակությունը գրեթե անփոփոխ պահպանելով՝ ընդամենն առցանց ձևաչափի անցնելը: Մեր աշխարհիկ (սեկուլյար) հասարակությանն՝ ընդհանուր առմամբ, և պետական մարմիններին՝ մասնավորապես, այս տարբերությունները կարող են և հայտնի չլինել, սակայն համավարակի արդյունքում ստեղծված իրավիճակը նոր է ու մարտահրավեր՝ մանավանդ ավանդական եկեղեցիների համար: Սրանով էլ պետք է բացատրել վերջինների կողմից աշխարհի տարբեր երկրներում մինչև օրս հնչող «տարօրինակ» տեսակետները կամ քայլերը, ինչպես օրինակ՝ արարողությունների բացօթյա իրականացումը՝ սոցիալական հեռավորությունն ապահովելու նպատակով։

Գառնիկ Հարությունյան, 07.04.2020 թ.

Նկարներում՝ Թբլիսիի Հայ Առաքելական եկեղեցու առաջնորդանիստ Ս. Գևորգ եկեղեցու բակը կիրակնօրյա պատարագի ժամանակ, 12.04.2020 թ.:
Նկարները՝ «Հայարտուն» կենտրոնի ՖԲ էջից: