Բազում ու զանազան են գայթակղության քարերը (հմմ. Ա Պետր. Բ 8), որոնց բախվելով մեր խեղճ հոտի միամիտ գառները գլորվում են կորստյան անդունդը, այդ պատճառով բոլոր քարերը միասին բարձրացնելուն զորությունս չբավականացրեց։ Եվ, ուրեմն, որոշեցի բարձրացնել գայթակղության միայն մի քար՝ հուսալով, որ կգտնվեն այլ քրիստոսասեր մարդիկ, որոնք կբարձրացնեն նաև մյուս քարերը։ Իսկ այդ բոլոր քարերի միջից ընտրեցի ես մեծագույն քարը, որն ամենից վնասակարն է Քրիստոսի բանավոր հոտի համար, և այդ քարն է Ընդհանրական Եկեղեցու ճշմարիտ նշանակության չիմացությունը։
Գևորգ Մխլայիմ Օղլու Կոստանդնուպոլսեցի (1681/85–1758), «Խաղաղարար մեկնութիւն եկեղեցւոյ»
ՎԵՐՋԻՆ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
Սույն հոդվածով «ԹեոԼաբ» գիտավերլուծական կենտրոնն անդրադառնում է Հռոմի Կաթոլիկ և Ուղղափառ (Օրթոդոքս) Եկեղեցիների միջև աստվածաբանական երկխոսության միասնական միջազգային հանձնաժողովի (Joint International Commission for Theological Dialogue between the Roman Catholic Church and the Orthodox Church) կողմից Ալեքսանդրիայում 2023 թ․ հունիսի 7-ին ընդունված «Ժողովականությունը և առաջնայնությունը երկրորդ հազարամյակում և այսօր» (Synodality and Primacy in the Second Millennium and Today) փաստաթղթին։
Այստեղ մանրամասն կանդրադառնանք փաստաթղթի կառուցվածքին ու բովանդակությանը, կկատարենք փաստաթղթի բովանդակային և կառուցվածքային վերլուծություն՝ արժևորելով այն էկումենիկ երկխոսության խորապատկերին։
Մաս Զ.
Հայ Առաքելական Եկեղեցու զինյալ վկայությունը
Նախքան Հայ Առաքելական Եկեղեցու զինյալ վկայության ճանապարհին անդրադառնալը, հարկ է նշել, որ ըստ պատմահայր Մովսես Խորենացու, հայոց պատմությունն իսկ սկսվում է չարի դեմ զինյալ պայքարից. երբ Բաբելոնում բոլոր ազգերը խոնարհվում էին չար Բելի առջև, որն աշտարակ էր շինում Աստծուն հասնելու համար (համեմատություն Աստծո գահի կողքին սեփական գահը դնելու սատանայի գայթակղության հետ, որի մասին հիշատակվում է Աստվածաշնչում), Հայկ նահապետն իր ազգակիցների հետ լքեց Բաբելոնը և հեռացավ հյուսիս։ Բելն իր զորքով հետապնդեց Հայկին և նրա զարմին, պարտություն կրեց ու սպանվեց։ Այսպիսով, հայ ժողովրդի առաջացման ու ձևավորման պատճառն, ըստ Խորենացու, չարը մերժելու անհրաժեշտությունն էր և սեփական համոզմունքները զենքով պաշտպանելու պատրաստակամությունը։ Հայկն ըմբոստություն չբարձրացրեց Բաբելոնում, այլ իր զարմով հեռացավ, բայց երբ իրեն պատերազմ պարտադրեցին, նա ընդունեց մարտահրավերը և հաղթեց։ Այդ օրվանից մենք կոչվում ենք «հայ»։
«Ողջոոոոո՜յն տուք մի՜-մե՜-աա՜նց ի համ-բո՜-ոո՜-ոո՜յ-ր սրբութեան»,- ձայնում է Պատարագը մեր Եկեղեցում. ծլարձակում-ձգվում է Քրիստոս-Պատարագի Սրտից՝ ինչպես բոսորագույն թելի կծիկից, խուրձը թելերի՝ կապելու մկրտվածների սրտերը իրար, որ ձգվեն, հասնեն ու հպվեն միմյանց, որ կարդան Լույսը միմյանց աչքերում, որ քաշվեն, պրկվեն թելերը կարմիր, մոտեցնեն իրար՝ դեպ Գրկախառնում։
***
Սրբության-խաղաղության համբույրը՝ պողոսյան հնագույն ավանդույթը վաղ Եկեղեցու, դարձել է Գրկախառնում մեր Եկեղեցում, ու մենք՝ Զինվորյալներս, մենք՝ մկրտվածներս ու Քրիստոսով զգեստավորվածներս՝ կին, թե տղամարդ (Գաղ. 3:27-28), կոչված ենք Ավետիսը Գրկախառնությամբ իրար փոխանցելու.․․
Մասն Գ․
Նախորդիվ ներկայացրել էինք XX դարի 60-ական թվականներից մինչև 1970-ականների վերջն ընկած ժամանակահատվածում էկումենիկ շարժման և ավելի լայն իմաստով՝ քրիստոնեության տարբեր ճյուղերի միջեկեղեցական, ինչպես նաև տարբեր կրոնների փոխհարաբերությունների շրջանակում տեղի ունեցած կարևոր հանդիպումները, իրադարձությունները: Ինչպես հոդվածաշարի Ա. և Բ. մասերում, այստեղ ևս ներառվել և հատկապես շեշտադրվել են Հայ Առաքելական եկեղեցու՝ էկումենիկ շարժմանը մասնակցության հետ կապված իրադարձությունները:
Այս անգամ մեր կազմած նյութն ընդգրկում է Ամենայն Հայոց Վազգեն Ա. Պալճան (1908-1955-1994 թթ.) կաթողիկոսի գահակալության շրջանը՝ 1980-1987 թթ. տեղի ունեցած նշանակալի իրադարձությունները: Այս ընթացքում՝ ԽՍՀՄ գոյության վերջին տասնամյակում, կրոնին վերաբերող հարցերի նկատմամբ սկսված մեղմացումը որոշակի ակտիվություն մտցրեց նաև միջեկեղեցական և միջկրոնական հարաբերություններում, միջեկեղեցական մակարդակում սկսվեց նաև ազգային հարցերի քննարկումը. օրինակ` Վազգեն Ա. հայրապետը տարբեր առիթներով և ձևաչափերով անդրադառնում է Մեծ եղեռնի միջազգային ճանաչման խնդրին․․․
VII
Իմ թանկագի՛ն Գարշելիկ,
Ինձ զարմացնում է քո այն հարցը, թե արդյո՞ք էական է հոգացյալիդ պահել անտարբեր քո գոյության կամ չգոյության առնչությամբ: Այս հարցը, համենայն դեպս մեր պայքարի ներկա փուլում, ունի Ստորին հրամանատարությունից եկող մեկ պատասխան: Մեր քաղաքականությունը դրա շուրջ հետևյալն է. թաք-նը-վել: Իհարկե, իրավիճակը միշտ չէ, որ այսպիսին է եղել, և հիմա մենք կանգնած ենք մեզ տանջող երկընտրանքի առաջ: Երբ մարդիկ չեն հավատում մեր գոյությանը, մենք չենք վայելում ուղիղ հարձակման ողջ հաճույքը և չենք կարողանում զբաղեցնել նրանց մոգությամբ: Մյուս կողմից, երբ նրանք մեզ հավատում են, մենք չենք կարողանում նրանց վերածել սկեպտիկների ու մատերիալիստների. hամենայն դեպս, առայժմ չենք կարողանում: Ես ահռելի հույսեր ունեմ, որ ժամանակի ընթացքում մենք կսովորենք՝ ինչպես զգայականացնել ու միֆականացնել նրանց գիտությունն այն աստիճան, որ արդյունքում հավատը (իհարկե, այլ անվանումով) մեր հանդեպ ներս կսողոսկի նրանց մեջ, մինչ մարդու միտքը փակ կլինի Թշնամու հավատի նկատմամբ: «Կենսական ուժի», սեքսի պաշտամունքի և հոգեվերլուծության որոշ դրույթների հանդեպ հավատը միանգամայն օգտակար կարող են լինել այս հարցում: